Deca i pasivno pušenje

autor : dr Snežana Radić - pedijatar pulmolog

 Duvanski dim je veoma rasprostranjena psihoaktivna supstanca i najvažniji zagađivač unutrašnje sredine kome deca mogu biti izložena. Prema proceni Svetske zdravstvene organizacije, u svetu ima oko 1,3 milijarde pušača, a do 2025. godine se očekuje porast na 1,6 milijardi, naročito u srednje inerazvijenim zemljama.

Srbija je po broju pušača u samom vrhu u Evropi i svetu.

Izlaganje duvanskom dimu nosi rizike za zdravlje i najčešći je pojedinačni uzročnik smrtnosti i invaliditeta u svetu koji se može izbeći. Nažalost, pušenje je takođe i pedijatrijska bolest jer je više od polovine dece sveta izloženo duvanskom dimu. Do adolescentnog perioda deca su još mlada da sama aktivno puše, ali ona puše pasivno, boraveći u prostoru u kome se puši.

Pasivno pušenje je nevoljno izlaganje nepušača, u ovom slučaju dece, duvanskom dimu u zatvorenom prostoru - okruženju.

On sadrži preko 4500 različitih hemikalija. Pasivna izloženost duvanskom dimu u okruženju predstavlja rizik po zdravlje jer sadrži iste sastojke kao i duvanski dim koji pušač unosi pri aktivnom pušenju, neke hemikalije i u većoj koncentraciji. Nije definisan donji prag doze koji ima negativne efekte po zdravlje. Biomarkeri (kotinin, CO – ugljen monoksid) su prisutni i kod pasivnih pušača i duvanski dim u okruženju može izazvati ili pogoršati već postojeća oboljenja. Dete koje pasivno puši može da „popuši“ od 30 do 150 cigareta godišnje.

Deca mogu biti izložena hemikalijama duvanskog dima pre rođenja, ako majka aktivno ili pasivno puši tokom trudnoće, posle rođenja, ukoliko dete živi sa jednim ili više pušača, ili u oba slučaja. Pušenje majke u trudnoći ili tokom dojenja je važan faktor rizika koji može dovesti do ozbiljnih posledica po celokupno zdravlje deteta, a značajno utiče na pojavu i tok dečje alergijskih oboljenja.

Efekti izloženosti dece hemikalijama duvanskog dima pre i posle rođenja su manja težina i dužina na rođenju i smanjen koeficijent inteligencije, a deca češće imaju poremećaje pažnje i koncentracije. Usporen je intrauterini rast pluća i prisutne su manje vrednosti plućne funkcije na rođenju, povećana je reaktivnost disajnih puteva, veća je učestalost atopijske konstitucije (to je sklonost da se jednog dana razvije alergijsko oboljenje), odnosno poremećen je imunološki odgovor, što znači raniju pojavu i teži oblik astme i alergijskog rinitisa. Hronični respiratorni simptomi su češći (kašalj, iskašljavanje, wheezing – sviranje u grudima), usporen je dalji rast parametara plućne funkcije, češća su akutna pogoršanja, kao i akutna i hronična oboljenja srednjeg uha, a veći je i rizik od respiratornih infekcija zbog neadekvatnog odbrambenog odgovora disajnih puteva. To podrazumeva više poseta lekaru, češću upotrebu antibiotika i veći broj hospitalizacija. Procena je da je 20% pogoršanja astme direktno povezano sa izloženošću deteta duvanskom dimu sredine. Osim toga, izloženost dece sa alergijskim oboljenjima duvanskom dimu u okruženju smanjuje efekat dugotrajne preventivne terapije za kontrolu bolesti.

Nažalost, deca iz pušačkih porodica u visokom procentu propuše, što je verovatno posledica formiranja zavisnosti na sastojke duvanskog dima od najranijeg uzrasta. Rastrzani sa jedne strane samim pubertetom i adolescencijom, željom da se uklope u društvo vršnjaka koji uglavnom puše, već formiranim “stadijumom pripreme“ u sopstvenom domu (koji je početni stadijum za formiranje psihičke i fizičke zavisnosti), adolescenti koji potiču iz sredina u kojima su bili okruženi duvanskim dimom lako, odnosno u veoma visokom procentu propuše, svejedno da li imaju ili nemaju pridruženo alergijsko oboljenje.